بررسی آناتومی و بافت شناسی عضو ُومرونازال در دو گونه از مارهای ایران

عضو وُمرونازال در مارها در ارتباطات شیمیایی و شکار صید نقش دارد. این عضو در سقف دهان، زیر حفره ی بینی قرار گرفته است. برخلاف پستانداران، عضو وُمرونازال در مارها تنها به دهان باز می شود. تحریکات محیطی به وسیله زبان دو شاخه جمع آوری و به مجرای وُمرونازال منتقل می شوند و تجزیه وتحلیل عصبی آنها توسط فرآیندهایی صورت می گیرد. در این مطالعه تعداد 5 مار از گونه ی ایرنیس کلاریس و 6 نمونه از گونه ی تیفلوپس ورمیکولاریس، از زیستگاه طبیعی آنها در روستای سیاهکله جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل شدند. در آزمایشگاه نمونه ها کشته و مطالعات بیومتری و آناتومی بر روی آنها انجام شد. سپس سر مارها از بدن جدا و سرها برای مطالعات بافت شناسی آماده شدند. به این ترتیب که: به مدت حداقل 1 هفته در محلول فرمالین 10 درصد فیکس شدند. کلسیم گیری توسط محلول گودینگ و استوارت صورت گرفت. آبگیری نمونه ها، به وسیله درجات صعودی اتانول و پس از آن، نفوذ پارافین انجام شد. توسط میکروتوم دوار، مقاطع 7 میکرومتری به صورت سریالی تهیه شد. مقاطع به دست آمده به طور تناوبی به روش هماتوکسیلین- ائوزین، آبی آلسیان و پاس رنگ آمیزی شدند و در نهایت اسلاید های میکروسکوپی تهیه شده به وسیله میکروسکوپ نوری مورد مطالعه قرار گرفت. بر مبنای پژوهش های بافت شناسی وآناتومی دریافتیم: در این دو گونه مشابه سایر مارها، عضو وُمرونازال در سقف دهان و زیر حفره ی بینی قرار گرفته است و از طریق سوراخ هایی در کام با حفره ی دهان در ارتباط است. مجرای اشکی نیز از طریق مجرای vno به دهان باز می شود. در این بررسی هیچ راه ارتباطی بین حفره ی بینی و عضو وُمرونازال دیده نشدبر اساس بافت شناسی، این عضو در مقطع عرضی گنبدی شکل است و دارای لومنی c شکل می باشد. لومن وُمرونازال توسط سه نوع بافت پوششی متفاوت مفروش شده است: بخش پشتی لومن توسط بافت پوششی حسی پوشیده شده است و دو نوع بافت پوششی غیرحسی که جسم قارچی و ناحیه ی بینابینی را می پوشانند. بافت پوششی بخش پشتی لومن و جسم قارچی به وسیله ی بافت پوششی بینابینی از هم جدا شده اند. تفاوت هایی در نوع بافت پوششی مفروش کننده لومن وُمرونازال بین دو گونه ی مورد مطالعه وجود دارد. بافت پوششی بخش پشتی لومن در هر دو گونه از نوع مطبق (سلول های لایه رأسی استوانه ای و سلول های لایه های دیگر مکعبی) است. این بافت در ایرنیس کلاریس بدون مژه و در تیفلوپس ورمیکولاریس مژه دار است. بافت پوششی جسم قارچی در هر دو گونه مژه دار ولی در ایرینیس کلاریس از نوع مکعبی مطبق و در تیفلوپس ورمیکولاریس استوانه ای ساده است. بافت پوششی بینابینی در هر دو گونه از نوع مکعبی مطبق است. گمان می رود که این تفاوت ها در بافت پوششی حسی و نیز بافت پوششی جسم قارچی ناشی از تفاوت در نحوه ی زندگی دو گونه باشد.